понедельник, 23 июня 2014 г.

   Саха театрын артыы»а - РФ үтүөлээх артыыһа, саха Республикатын норуодунай артыыһа Анна Ивановна Кузьмина Бүтүн Арассыыйатааҕы "Кыһыл Көмүс маасканы" ылан саха дьонун үөрүүтүн үксэттэ. Анна Ивановна сүүс биэһэнтэн тахса оонньообут оруоллара сөҕүмэр дьиктилэр, араастар уонна умнуллубаттар.
 Мин кэнники киниэхэ анаан туруоруллубут (авт. Лидия Всасильева) "Хаһан даҕаны...?! спектакльга тохтуом этэ. Кырдьык даҕаны ханнык баҕарар киһи дууһатын кылын таарыйар, долгутар уобарас арыллыбыт. Туруорааччы режиссер Руслан Тараховскай.
 Спектакль сүрүн проблемата дьиэ кэргэн уонна дьахтар дьылҕата, биир бүтүн олох арыллыыта. Дьиэ иһинээєи көстүү дьахтар соҕотохсуйуутун, курус санааҕа куустарыытын көрдөрөр. Кини олоҕо бүтүннүү хараҕар көстөн кэлэр.
 Манна киин куоракка үөрэнэр оҕолор дойдуларын ахтан, дьиэлэригэр тиийэн, төрүт астарын аһыылларын саныыллара биир туһунан кэпсээн буолуон сөп.
 Соҕуруу куорат, эдэр саас, үөрэх, сайын, куйаас күн, сөтүөлээһин уонна тапталлааҕа ууммут яблокота...
 Верочкалаах (арт. Айта Лавернова) Юра (арт. Игорь Говоров) истиҥ иэйиигэ ылларан ыал буолуулара... Кинилэр инники ыра санаалара, тапталга бэриниилэрэ, бэйэ-бэйэлэригэр тардыһыылара күүстээх. Аан бастакыттан даҕаны Верочка кыыс уолга атаахтаан, төһө даҕаны сөтүөлүү барсыан баҕарбытын үрдүнэн *мин эһигини кытта барсыбаппын диэн кыккыраччы аккаастаныыта уоллаах кыыс сыһыаннарыгар бастакы конфлигынан буолар. Кыыс уолу тургутан көрөҕүнэ  "мин барбатахпына кини хайдах буолуой? " диэн санааттан саҕаланар.
 Юра кыыһы сөбүлэһиннэрэ сатаан "Сөп диэриий" диэн ылыннарар тыла күннээҕи туттар тылбыт буолан өйдөнүмтүө, судургу. Ол эрэн конфликт төрүтүнэн буолара саарбахтаммат. Верочка ыра санаатыгр кылам гынар ис туруга буолар-буолбат санааҕа тириэрдэр. Кини былааныгар икки уол оҕолонон, кыыстанан дьиэҕэ олоруохтааҕын булгуччу быһаарар. Онуоха Юра соһуйан: "Талбыт идэҕинэн оччоҕо үлэлээбэккин дуо?" диэбитигэр күлэн кэбиһэр.
 Салгыы эдэр ыал дойдуларыгар төннөн дьиэ-уот тэринэллэр. Вера (арт. Елена Сергеева-Румянцева) бэртээхэй дьиэ хаһаайкатыгар кубулуйар. Талан ылбыт идэ таах хаалар, олоҕун оҕолоругар, кэргэнигэр аныыр. Юрий Васильевиһы (арт. Дм.Михайлов) атын сиргэ тэрилтэ салайааччытынан аныыллар. Вера кыыһын үөрэттэрэр сылтаҕыран, кэргэнин кытта көһүспэт. Биир сиртэн тэйбэтэх, "ойуурга сылдьыбатах", тугу да көрбөтөх Николай Габышев  "Кыһыл Сыыр Дьэбдьиэтигэр" тэҥниибин. Ол эрэн соҕуруу үөрэнэ сылдьыбыт киһи кэм атын буолуохтааҕа буолуо. Бэл, Юрий Васильевич дьиэтигэр кэлэн күөх тыаҕа шашлыктыы ыҥырбытыгар барсыбат. Вера бу сырыыга олоҕор туох эрэ буолуохтааҕын ис иминэн таайар. Оннук да буолуохтааҕа саарбахтаммат. Кэргэнэ Юрий Васильевич атын сиргэ соҕотоҕун хаалан сылаас сыһыаҥҥа наадыйара бааламмат. өлүү түбэлтэлээх кини суолугар сытыы, сырбаҥ татакай эдэр дьахтар (арт. Ильяна Павлова) көстөн, ыал олоҕун отуорун ыһар. Сымыйанан эр киһиттэн "ыарахан буоллум" диэн тумалаан биэрэр. Вера Сергеевна таптыыр киһитэ таҥнарбытын, уолҕамдьы санаатыгар ыктаран бырастыы гыммат, кэргэнин дьиэтиттэн үүрэр. Уонна арахсан баран 35 сыл устата баҕар биирдэ эмит төлөпүөннүө, ааммын тоҥсуйуо диэн эрэнэ кэтэһэр, саныы сылдьар. Вера Сергеевна бу кэмҥэ киниэхэ ким эмэ өй уган "бырастыы гын" диэн сүбэлээбитэ буоллар дуу дии саныыр, саарбахтыыр. Онон манна көстөр төлөпүөн - кэтэһии, күүтүү эрэнии символа буолар. Соҕотохсуйуу, сорсуйуу, кэлэнии, саарбахтааһын уонна "Хаһан даҕаны...?!" диэн тыл сүрүн герой мунуутугар тириэрдэр. Бүтэһигэр  эр киһи өлөн баран дьиэтигэр кэлиитэ - эдэр сылдьан "мэлдьи бииргэ буолуохпут уонна биир күн өлүөхпүт" диэн бэрсибит тыллара туолааһына - таптал күүһүн көрдөрөр.
 Көрөөччү геройу кытта тэҥҥэ кыһалҕаны үллэстиитэ - бу артыыстар үрдүк маастарыстыбаларыттан үөскүүр. Манна туттуллар символлар (яблоко, төлөпүөн) автор булумньутунан буолаллар. Бу спектакль киһи хаһан да буоллун, күннээҕи олоҕор чугас дьонугар иһирэхтик, сэргэхтик сыһыаннаһарга үөрэтэр. Бэйэмсэх сыалтан өһүөннээн кыра да соҕустан тэптэрэн кыыһырсыы, тэйсии баар буолар. Түөрэҥнээбэт принциптэн тэйэн, дириҥ тус санааны уларытан, таптыыр киһигэр истиҥник сыһыаннаһан дьоллоох олоҕу ситэрэн биэриэххэ.
  Бу спектакльга Анна Ивановна Кузьмина биир күүстээх көрөөччүнү долгутар уобараһа буолла. Дьоллоохтук сырыт, этэҥҥэ буол, өссө да көрөөччүлэргэ саҥа, сонун оруолларда бэлэхтии тур.

      Людмила Ефремова

Комментариев нет:

Отправить комментарий